eerstewereldoorlog.nl

Achter het front

1914
2024
Aan de linkerkant van het scherm kun je de hoofdstukken zien, de bolletjes onderin het scherm zijn de subhoofdstukken.
Door op objecten en afbeeldingen te klikken kun je ze groter of kleiner maken.
Sommige subhoofdstukken hebben een 1914-nu knop, waarmee je naar het heden kan schakelen.

Uitleg

03 Aug 1914
1915
1916
1917
11 Nov 1918 - Einde Eerste Wereldoorlog
28 Sep 1919 - Actief stemrecht voor vrouwen
1920
1921
1922
1923
1924
1925
1926
1927
1928
24 Oct 1929 - Crisis na beurskrach
1930
1931
1932
1933
1934
1935
1936
1937
1938
01 Sep 1939 - Tweede Wereldoorlog
1940
1941
1942
1943
1944
24 Oct 1945 - Oprichting VN
1946
1947
1948
1949
1950
1951
1952
1953
1954
1955
05 Jan 1956 - Eerste TV Journaal in Nederland
1957
1958
1959
1960
1961
1962
1963
1964
1965
1966
1967
1968
20 Jul 1969 - Eerste maanlanding
1970
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
07 Feb 1992 - Oprichting Europese Unie
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
06 Oct 2010 - Instagram wordt gelanceerd
2011
2012
2013
2014
2015
2016
26 Sep 2017 - Vrouwen mogen autorijden in Saoudi Arabië
2018
2019
01 Jan 2020 - Nederland stelt dienstplicht in voor vrouwen
2021
2022
2023

Het is 1906. Je bent naar Amsterdam gekomen om te beginnen aan een opleiding als leerling verpleegster. Het is in deze tijd niet vanzelfsprekend dat vrouwen een opleiding doen. Het komt namelijk veel voor dat vrouwen werken tot zij trouwen. Zodra ze getrouwd zijn stoppen ze met werken om thuis het huishouden te doen en voor kinderen te zorgen.

Je gaat aan het werk bij het Wilhelmina gasthuis. Dat is een ziekenhuis in Amsterdam. Vier jaar lang ga je hier alle kneepjes van het vak verpleegster leren.  Je verdient tijdens je opleiding 100 gulden per jaar en je krijgt kost en inwoning. Dat betekent dat je een plek krijgt om te slapen en dat er door het gasthuis dagelijks voor eten en drinken wordt gezorgd.

 

Wat denk je dat je tijdens je werkperiode als leerling verpleegster allemaal gaat leren? Noem drie dingen.

Je leert tijdens de opleiding onder andere hoe je zieke en gewonde mensen verzorgd. Daarnaast is het belangrijk dat je goed leert schoonmaken. En je zorgt voor orde en regelmaat in de dagen van de patiënten.

Na vier jaar krijg je een diploma! Je hebt de keuze om bij het Wilhelmina Gasthuis te blijven werken of als zelfstandige aan de slag te gaan. Voor nu besluit je om bij het gasthuis te blijven werken.

Na 4 jaar werken in het gasthuis breekt in het buitenland een grote oorlog uit. De spanning neemt ook in Nederland toe. Zou de oorlog naar Nederland komen? Duitsland valt België binnen en Nederland blijft neutraal.

Lees het artikel in de krant genaamd ''Oorlog in Europa''. Vat in één zin, in je eigen woorden, samen wat er aan de hand is in Europa.

Nederland blijft buiten de oorlog, maar er is wel behoefte om te helpen bij het conflict in het buitenland. Er komen veel nieuwsberichten binnen over de gebrekkige verzorging van gewonde soldaten.

Daarom starten Nederlanders allerlei acties om te helpen. Het Rode Kruis en de Nederlandse regering helpen niet mee, omdat zij niet willen dat Nederland onbedoeld bij de oorlog betrokken raakt.

Lees het krantenartikel. Wat voor acties kan je bedenken om de gewonde soldaten in het buitenland te helpen?

Er worden inzamelingsacties gehouden om geld op te halen. Sommige Nederlanders vertrekken naar het Oosten van Europa om daar in een veldhospitaal te helpen. Anderen vertrekken naar Frankrijk om te werken in een Nederlands ziekenhuis dat in Parijs wordt opgezet.

Jij besluit om ook in actie te komen. Je wil naar Frankrijk toe om te helpen met de verzorging van gewonde soldaten. Dit brengt veel papierwerk met zich mee.

Kan jij een hedendaags voorbeeld bedenken waarbij je voor de keuze wordt geplaatst of je wilt helpen of niet?

1914
2024

Wat neem je mee? Kies drie dingen die je in 1916 mee zou nemen. Druk daarna op de knop met het jaartal en kies drie dingen die je vandaag de dag mee zou nemen.

In 1916 ga je op weg naar Parijs. Je gaat een lange reis maken, waarbij je met de boot via Engeland naar Frankrijk reist. Het is niet mogelijk om over land naar Frankrijk te gaan, aangezien de geallieerden en centralen elkaar in België bevechten. Je einddoel is het Nederlandse Pré Catelan hospitaal in Parijs. Dit hospitaal wordt volledig met donaties gefinancierd.

Je komt aan in het Pré Catelan hospitaal in Parijs en gaat gelijk aan het werk. De verzorging van gewonden is een grote uitdaging. De oorlog duurt veel langer dan gedacht en de hoeveelheid gewonden is enorm. Er zijn niet genoeg ziekenhuizen. Het Pré Catelan is één van de meer dan 300 hospitaals dat tijdens de oorlog in Parijs wordt ingericht.

 

1914
2024

Bekijk de afbeeldingen van het het Pré Catelan van voor de oorlog en van tijdens de oorlog. Wat valt je op? Noem minimaal drie dingen en beschrijf waarom dit je opvalt.

De gebouwen waarin de vele hospitaals zich bevinden zijn eigenlijk niet geschikt als ziekenhuis. Er moet daarom veel met creativiteit worden opgelost. Dat geldt ook voor de locatie van het Pré Catelan Hospitaal.

Vrijwel alles in het ziekenhuis is uit Nederland meegenomen. Dat gaat niet  alleen om bedden en verbandmateriaal voor de gewonden, maar ook om keukenspullen en schrijfpapier. De reiskisten waarin alles naar Parijs is gebracht, zijn in het ziekenhuis als kasten tegen de muur gezet of worden als bijzettafel gebruikt.

Hoe zag een gemiddelde dag in het hospitaal eruit?

Er waren twee shifts. De dag-shift begon om 7.50 uur en duurde tot 20.00 uur. Als er ruimte voor was kregen de verpleegkundigen drie uur vrij, meestal tussen 14.00 en 17.00 uur. De verpleegkundigen die ’s nachts werkten begonnen om 19.50 uur en werkten tot 8.00 uur de volgende dag.

Verpleegkundigen kregen – als de werkdruk dit toestond - een halve dag vrij per week.

Verpleegsters waren verantwoordelijk voor het toezicht op het werk van het zaalpersoneel en voor het welzijn van de patiënten die zij onder hun hoede hadden. Zij voerden bevelen van de medische staf uit, dienden op gezette tijden voorgeschreven medicijnen toe, verzorgden wonden en hielden de toestand van hun patiënten in de gaten. Tot de taken van de verpleging behoorden ook het verzorgen van de maaltijden en baden van de patiënten en de voorbereiding van verpleegkundige behandelingen zoals de voorbereiding van kompressen en inhalaties.

Bekijk de kaart. Je ziet hierop waar er in september 1914 gevochten werd. De twee lijnen laten de locaties van de legers van de geallieerden en de centralen zien.

Waar zou jij de ziekenhuizen om de gewonden te verzorgen plaatsen? Sleep de rode stippen naar de plekken waar je denkt dat een ziekenhuis moet komen.

Zie hier een kaart waarop een aantal routes te zien zijn die gewonden aflegden. De zwart-gele lijn rechts op de kaart is waar het front zich bevond. Er zijn verschillende manieren te zien waarop soldaten werden vervoerd, die ook per route konden afwisselen.

Noem twee dingen die je opvallen als je naar deze kaart kijkt.

Vervoer van gewonden kon uren duren. Er was tekort aan materiaal, medicijnen en aan artsen/verpleegsters. Waar iemand naar toe werd gebracht hing af van de verwonding (of ziekte). Hoe erger de klachten, hoe verder de patiënt naar het achterland werd gebracht. De meeste patienten overleden in de noodverbandplaatsen vlak bij het front. Als herstel binnen een week of drie te verwachten viel, werd je als patient opgevangen in de buurt van het front, zodat je snel weer terug kon.

De zwaargewonde werden naar een Casualty Clearing Station gebracht. Die bestond uit een aantal tenten of gebouwen. Na een eerste behandeling werden ze vandaar naar een Base Hospital gebracht waar zij verder konden worden behandeld en waar verpleegkundigen waren. De soldaten die er echt heel slecht aan toe waren werden naar huis gestuurd om daar verder te worden behandeld.

De gevolgen voor gewonde soldaten konden groot zijn. Als zij van hun verwondingen genazen, beleef een deel met blijvende klachten zitten. Op de foto’s zie je soldaten met verschillende soorten verwondingen. Het gevolg was dat er een groeiende interesse ontstond in het helpen van soldaten met blijvende schade.

Bedenk op welke manieren je soldaten kunt helpen die bijvoorbeeld een arm of been moeten missen of die doof of blind zijn geworden. Noem minimaal twee voorbeelden.

Enkele weken na de totstandkoming van het hospitaal werd in Rotterdam door een Nederlander -  die het hospitaal had bezocht – een comité opgericht dat geld inzamelde voor de aanschaf van kunstmatige ledematen voor de geamputeerden in het hospitaal. Het waren geperfectioneerde, lichte en gemakkelijke kunstledematen van Amerikaanse makelij. Gekscherend werd wel eens gezegd: Er zijn vele hospitalen in Parijs waar indien nodig geamputeerd wordt, maar alleen in het Nederlandse hospitaal krijg je ook weer een ledemaat terug.

In België waren tijdens de Eerste Wereldoorlog mensen uit meer dan 50 verschillende landen aanwezig als soldaat of als arbeidskracht. Dat waren niet alleen Europeanen, maar ook mensen uit de toenmalige koloniën van verschillende Europese landen.

Bekijk de foto's en bedenk minimaal 5 nationaliteiten die in België te vinden waren tijdens de oorlog.

Je komt tijdens je werk gewonde soldaten tegen uit allerlei landen. Dat zorgt voor de nodige uitdagingen. Hoe vertel je iemand bijvoorbeeld dat hij geopereerd moet worden of dat je hem medicijnen gaat geven, zonder dat je zijn taal spreekt?

Een aantal collega verpleegsters hebben hun ervaringen met patiënten opgeschreven.

Lees de teksten en bekijk de afbeeldingen.

Bedenk twee manieren waarop je zou kunnen communiceren met iemand die een andere taal spreekt.

‘’Individuele doden raakten zo vanzelfsprekend zoek. Kort na nieuwjaarsdag 1915 schreef de Duitse soldaat Ernst Günther Schallert aan zijn ouders dat ze nog maar twee zonen hadden. Hij was zijn broer Helmudt in het hospitaal gaan bezoeken, maar het bed was leeg en voorzien van schone lakens. Navraag leerde dat hij ergens op het hospitaalkerkhof moest liggen, maar waar was onbekend. Vier maanden later hadden zijn ouders overigens nog maar één zoon.’’

Uit: 'Zacht en Eervol. Lijden en sterven in een grote oorlog', p. 391-392.

Zoals je in de tekst kunt lezen is het in oorlogstijd lastig om op een goede manier afscheid te nemen als een geliefde overlijdt. Bedenk nog twee andere oorzaken waarom het moeilijk was voor familieleden of vrienden om afscheid te nemen van dierbaren die aan het front sneuvelden.

Als een soldaat overlijdt, is er geen standaard manier om hiermee om te gaan. Bij hospitalen worden gesneuvelde soldaten regelmatig gezamenlijk in één groot graf begraven. Soms krijgt soldaten wel een eigen graf met een geïmproviseerd kruis. De naam op dit kruis vervaagt in de loop van de tijd, waardoor het niet goed meer leesbaar is. Het gebeurt hierdoor vaak dat na het begraven niet meer duidelijk is wie waar begraven lag.

Tijdens of na de oorlog worden veel soldaten herbegraven, waardoor nog meer verwarring ontstaat over wie waar begraven ligt. Het gevolg is veel ongeïdentificeerde soldaten en veel namen op de vermistenlijsten.

Op 11 november 1918 eindigt de Eerste Wereldoorlog. Het werk in het hospitaal eindigt niet meteen op deze datum. Er waren nog steeds veel gewonden die verzorgd moesten worden. Pas in januari 1919 sluit het Pré Catelan hospitaal. De spullen uit het ziekenhuis gaan niet mee terug naar Nederland, maar worden gedoneerd aan een Franse stad. Er wordt een nieuw ziekenhuis voor burgers mee ingericht.

Met de trein vertrek je terug naar Nederland, waar jij en de andere verpleegsters een feestelijk onthaal krijgen.

Na een paar jaar werken in een oorlogshospitaal sta je nu voor de keuze hoe je verdergaat met je leven. Wat ga je als eerste doen als je terug bent in Nederland?

Deze module is tot stand gekomen in samenwerking met het Florence Nightingale Instituut.

Het verhaal van de lesmodule is geïnspireerd op het artikel ‘Jannie Folmer en het Nederlands hospitaal Pré Catelan in Parijs’ door Aris de Bruijn.